Pembahagian Hadis: Suatu Pengenalan Ringkas

PENDAHULUAN

1.1 LATAR BELAKANG

Perkembangan ilmu sentiasa berterusan dari semasa ke semasa dan ianya tidak akan lupus sehinggalah berlakunya kiamat. Manusia sentiasa perlukan ilmu kerana ianya akan mendekatkan lagi diri seseorang itu dengan Penciptanya. Maksud firman Allah S.W.T :

“Diangkat oleh Allah S.W.T orang-orang yang beriman di antara Kamu dan orang-orang yang diberikan ilmu dengan beberapa darjat ”Al Mujadalah : 11

Islam merupakan agama yang mementingkan ilmu pengetahuan seperti yang ternyata di dalam wahyu pertama yang diturunkan oleh Allah S.W.T. : Maksud firman Allah S.W.T :

Bacalah (Ya Muhammad) dengan nama Tuhanmu yang Menciptakan (segala makhluk yang di alam ini. Bacalah dan pelajarilah kejadian itu dengan tuntunan Tuhanmu) Yang telah mencipta (menjadikan) manusia dari segumpal darah. Bacalah dan Tuhanmu Yang Amat Pemurah. Yang mengajar (manusia) dengan (perantaraan) kalam Yang mengajar manusia segala apa yang tidak (belum) diketahui. Al ‘Alaq : 1 – 5

Al-Qur'an dan al-Hadith merupakan dua sumber ilmu yang terdapat di dalam Islam. Segala ilmu yang bersumberkan nas-nas al-Qur'an dan al-Hadith dikenali sebagai ilmu naqli. Kebenaran yang terkandung di dalamnya merupakan kebenaran yang bersifat mutlak dan di luar jangkaan pengetahuan manusia.

Pengumpulan hadith-hadith Nabi S.A.W sebagai sumber rujukan Islam dimulai oleh Ali bin al-Mawafi ( 234 H ) iaitu guru kepada Imam al-Bukhari. Bermula daripada situlah lahirnya usaha-usaha untuk memisahkan hadith-hadith yang benar dan palsu yang terdapat dalam masyarakat. Ekoran itu maka lahirlah beberapa kitab Hadith yang masyhur seperti al jami’ as Sahih susunan Imam al-Bukhari ( 256 H ) dan al Jami’ as-Sahih susunan Imam Muslim ( 261 H ) . Kedua-dua kitab tersebut dikenali dengan nama as-Sahahain

Selepas kitab ini maka lahirlah pula empat buah kitab yang di namakan As-). الصحيحين( ( 275 H ), Sunan Al Tirmizi ( 271 Abi Daud) iaitu Sunan ن ناإلربعة (al-Arba’ah Sunnan

H ), Sunan An-Nasa’i ( 303 H ) dan Sunan Ibnu Majah ( 277 H ). Kitab-kitab as-Sahahain
الكتب (as-Sittah ini juga dinamakan oleh ulamak sebagai al-Kutub al-Arba’ahdan Sunan ).

Ternyata dalam perkembangan ilmu hadith Imam al-Bukhari dan Imam Muslim telah mendokong pengumpulan hadith-hadith sahih yang datang daripada Nabi Muhammad
S.A.W.

1.2 PERNYATAAN MASALAH

Kitab-kitab sahih al-Bukhari dan Muslim telah memuatkan beratus-ratus kategori dari berbagai-bagai bab yang menyentuh persoalan iman hinggalah kepada akhlak. Penggumpulan kepelbagaian hadith-hadith ini telah banyak membantu umat Islam membuat rujukan dalam bidang-bidang yang berkenaan.

Walau bagaimanapun sehingga hari ini belum terdapat satu penulisan pun yang mengasingkan bidang-bidang yang terdapat dalam kitab-kitab sahih al-Bukhari dan Muslim sebagai sebuah buku.

Permasalahan iman dan aqidah merupakan topik yang sentiasa menjadi perbincangan dalam masyarakat. Walau bagaimanapun konsep mentakhrijkan hadith daripada riwayat Imam al-Bukhari dan Muslim dalam bab iman dan akidah masih belum dilakukan lagi di negara ini. Oleh itu Penyelidikan ini menjuruskan kepada ‘mentakhrijkan’ hadith-hadith dalam bab iman dan aqidah agar ianya akan mempermudahkan lagi kefahaman umat Islam dalam bidang ini.

1.3 OBJEKTIF PENYELIDIKAN

1 Menyusun hadith-hadith sahih riwayat Imam al-Bukhari dan Imam Muslim dalam bab iman dan aqidah.

2 Menyenaraikan tajuk-tajuk tertentu dalam bab iman dan aqidah bersama-sama dengan matan hadith.


1.4 SKOP DAN BATASAN PENYELIDIKAN

Penyelidikan ini hanya ditumpukan terhadap hadith-hadith yang sahih sahaja yang diriwayatkan oleh Imam al-Bukhari dan Muslim. Bidang Penyelidikan hanya difokuskan terhadap persoalan iman dan aqidah sahaja.


Definisi Istilah

Terdapat beberapa konsep dan istilah yang perlu diperjelaskan oleh penyelidik bagi menerangkan dengan lebih tepat kehendak dan keperluan perkara yang dibincangkan dalam Penyelidikan ini.
Takhrij

“ Takhrij ” bermaksud menyusun ataupun menyaring. Dalam Penyelidikan ini pengkaji akan melakukan penyaringan terhadap hadith-hadith sahih sahaja dalam bab iman dan aqidah.

Hadith
Dalam kitab Manhatul al Mughis Fi ‘iImi Hadith menyatakan bahawa hadith bermaksud perkataan, perbuatan dan pengakuan (taqrir) Rasulullah S.A.W. Sesetengah ulama menambah sifat-sifat Rasulullah S.A.W sendiri sebagai termasuk di dalam pengertian hadith.

Aqidah
Mengikut Kamus Dewan aqidah bermaksud keyakinan dan kepercayaan sepenuh hati terhadap sesuatu perkara. Apabila dirujuk terhadap kaca mata Islam ianya menjuruskan kepada keyakinan terhadap Allah S.W.T sebagai Pencipta dan Pentadbir segala-galanya.
Keimanan

Mengikut kamus dewan iman bermaksud kepercayaan akan adanya Allah dan mematuhi segala perintahNya. Keimanan pula membawa erti keyakinan dan ketetapan hati terhadap sesuatu. Maka dalam pengertian ini ianya menjuruskan kepada keyakinan dan ketetapan hati terhadap Allah S.W.T.

BAB DUA
HADITH SAHIH, HASAN, DHAIF
2.1 PENGENALAN

Hadith jika dilihat dari satu sudut kesahihannya daripada Rasulullah S.A.W. dapat dibahagikan kepada dua jenis iaitu hadith yang makbul (diterima) dan mardud (tidak diterima).

1. Hadith yang makbul pula dibahagikan kepada dua iaitu:

i. Sahih
ii. Hasan

2. Hadith yang mardud ialah hadith dhaif.


2.1.1 HADITH SAHIH:
Hadith sahih ialah Hadith yang mempunyai sanad yang berhubung daripada seorang perawi kepada perawi yang lain sehingga akhir sanad melalui perawi-perawi yang adil dan dhabit. Hadith itu pula tidak syaz dan ‘illah (tidak cacat).

Apa yang dimaksudkan dengan syaz ialah suatu hadith yang diriwayatkan oleh seorang yang thiqah tetapi hadith ini bertentangan dengan hadith yang diriwayatkan oleh orang yang lebih thiqah atau bertentangan dengan hadith yang diriwayatkan oleh beberapa orang thiqah.

‘Illah pula ialah kecacatan yang terdapat dalam sesuatu hadith yang menjadikan hadith itu tidak boleh diterima. Apabila tidak terdapat salah satu daripada lima perkara ini, suatu hadith itu tidak boleh dihukum sebagai sahih.


2.1.2 HADITH HASAN

Para ulama telah banyak memberi ta’rif mengenai hadith hasan. Di antara ta'rif-ta'rif itu yang lebih mudah dan jelas ialah ta’rif yang diberikan oleh al-Hafiz Ibn Hajar al-asqalabi. Beliau menjelaskan hadith Sahih li zatih ialah hadith yang berhubung sanadnya dari perawi yang adil dan dhabit kepada perawi yang adil dan dhabit. Hadith itu juga tidak mempunyai ‘illah dan tidak syaz. Seterusnya beliau menjelaskan jika perawi itu tidak juga mempunyai kekuatan ingatan ( khaf al-dhabit ) hadith yang diriwayatkan adalah hasan.

Daripada keterangan al-Hafiz Ibn Hajar di atas, dapat difahamkan bahawa hadith hasan ialah hadith yang mempunyai sanad yang berhubung daripada seorang perawi kepada perawi yang lain sehingga akhir sanad, melalui perawi-perawi yang adil dan mempunyai ingatan yang kurang sempurna, tidak syaz dan tidak mempunyai ‘illah.


2.1.2.1 CIRI-CIRI HADITH HASAN

Hadith hasan memerlukan lima perkara yang berikut:
1 Perawi setiap hadith itu mestilah berhubung diantara satu dengan yang lain.
2 Perawi itu mestilah adil.
3 Perawi itu tidak mempunyai kekuatan ingatan yang sempurna. Misalnya, hadith sahih memerlukan kekuatan menghafaz tidak kurang daripada 95%. Oleh yang demikian, hadith yang diriwayatkan oleh orang yang mempunyai kekuatan menghafaz hanya 85% sahaja adalah hadith hasan. Manakala hadith yang diriwayatkan oleh orang yang memiliki kekuatan menghafaz kurang daripada jumlah tersebut adalah lemah (dhaif).

4 Terhindar daripada syaz.
5 Tidak mempunyai ‘illah.


2.1.3 HADITH DHAIF.

Hadith dhaif ialah hadith yang tidak mempunyai ciri-ciri hadith sahih dan hasan. Kedhaifan sesuatu hadith sama ada disebabkan sanadnya tidak berhubung atau kerana sebab yang lain:

1. Tidak bersambung di antara seorang perawi dengan perawi yang lain.
2. Perawi tidak adil
3. Perawi tidak dhabit.
4. Mempunyai syaz.
5. Mempunyai ‘illah


2.2 PENGERTIAN HADITH SAHIH

Sahih menurut bahasa, lawan saqiem iaitu yang sihat, lawannya yang sakit dan bermakna haq iaitu lawan batil.

Definisi Ibn al-Shalah, Abu Amr Ibn al-Shalah mengatakan hadith sahih adalah musnad yang sanadnya bersambung melalui periwayatan orang yang adil lagi dhabit dari orang yang adil lagi dhabit (pula) sampai hujungnya, tidak syaz dan tidak mu’all (tidak ‘illah). Definisi menurut Imam Nawawi yang meringkaskan definisi Ibn al-Shalah:
Ertinya:
“Hadith sahih adalah hadith yang bersambung sanadnya melalui (periwayatan) orang-orang yang adil lagi dhabit tanpa syaz dan ‘illah).


. Bahagian Hadis Dhaif


Hadis-hadis dhaif mempunyai banyak bahagiannya iaitu:

1. Dhaif kerana tidak bersambung sanadnya. Ini termasuklah muallaq, munqati’, dan mursal.
2. Dhaif kerana terdapat perawi tidak adil. Ini termasuk munkar dan mudlis.
3. Dhaif kerana terdapat perawi tidak dhaif . Ini termasuk mudhtarab, maklub dan madruh.
4. Dhaif kerana syaz sama ada pada sanadnya atau pada matan atau kedua-duanya sekali.


Apa yang dimaksudkan dengan orang-orang yang adil lagi dhabit adalah dari perawi dalam sanad itu, iaitu yang diriwayatkan oleh perawi yang adil lagi dhabit dari perawi yang adil lagi dhabit (pula) dari awal sampai akhirnya. Definisi daripada Dr. M. ‘Ajaj al-Khatib pula memberi pengertian hadith yang muttasil sanadnya melalui periwayatan perawi thiqah dari perawi (lain) yang thiqah pula, sejak awal sampai akhir sanad tanpa syaz dan tanpa ‘illah.

Sahih menurut bahasa adalah dari kata shahha, yashihhu, suhhan wa shahahan, yang menurut bahasa bererti yang sihat, yang selamat, yang benar, yang sah dan yang sempurna. Para ulama biasa menyebut bahawa sahih ini sebagai lawan kepada kata dari saqiem (sakit). Maka kata hadith sahih menurut bahasa ialah hadith yang sah, hadith yang sihat atau hadith yang selamat.

Secara terminologi, hadith sahih didefinisikan oleh Ibn Shalah sebagai hadith yang disandarkan kepada Nabi yang sanadnya bersambung, diriwayatkan oleh perawi yang adil dan dhabit, diterima dari perawi yang adil dan dhabit hingga sampai akhir sanad, tidak ada kejanggalan dan tidak ber’illah. Ibn Hajar al-Asqalani mendefinisikan bahawa hadith sahih sebagai hadith yang diriwayatkan oleh seorang yang adil, sempurna kedhabitannya, bersambung sanadnya, tidak ber’illah dan tidak syaz.

Al-Qasimi juga mengemukakan definisi yang cukup ringkas yang hampir sama dengan yang dikemukakan al-Asqalani. Menurut beliau, hadith sahih ialah hadith yang bersambung sanadnya, diriwayatkan dan diterima daripada perawi yang adil lagi dhabit serta selamat atau terhindar dari kejanggalan dan ‘illah. Para ulama mendefinisikan hadith sahih sebagai hadith musnad yang mempunyai sanad yang bersambung dan diriwayatkan oleh perawi yang adil lagi dhabit daripada perawi yang adil lagi dhabit (dan begitulah seterusnya) hingga sampai kepada Rasulullah S.A.W., sahabat atau generasi selepas sahabat dan hadith berkenaan bukan hadith syaz atau hadith mu’allal. Hadith sahih juga ialah hadith yang diriwayat oleh periwayat-periwayat yang adil lagi dhabit (mempunyai ketepatan dan ingatan yang kuat). Sementara sanadnya hendaklah bersambung-sambung serta tidak cacat dan tidak syaz (janggal) yang bermula daripada awal hingga akhirnya. Al-Hafiz Ibn Hajar mengatakan bahawa hadith sahih ialah hadith yang diriwayatkan oleh orang-orang yang adil, kuat ingatannya, bersambung-sambung terus sanadnya kepada Nabi S.A.W., tidak ada sesuatu yang cacat dan tidak bersalahan riwayat itu dengan riwayat orang yang lebih rajih daripadanya. Maksud hadith sahih yang lain ialah hadith diriwayatkan oleh perawi yang adil dan tidak mempunyai ingatan yang kuat serta sanadnya bersambung antara satu sama lain dan tidak mempunyai kejanggalan dan kecacatan.


2.3 PEMBAHAGIAN HADITH SAHIH

Hadith sahih terbahagi kepada dua iaitu sahih li zatih dan sahih li ghairih. Hadith sahih li zatih ertinya yang sah kerana zatnya, iaitu yang sahih dengan tidak ada bantuan keterangan lain. Menurut istilah, iaitu satu hadith yang sanadnya bersambung dari permulaan sampai akhir, diceritakan oleh orang-orang yang adil, dhabit yang sempurna, serta tidak ada syaz dan tidak ada yang tercela.


2.3.1 SAHIH LI ZATIH

Sahih li zatih ialah hadith yang asalnya sahih dan kesahihannya itu sesuatu yang asal bukan disebabkan oleh sebab faktor yang lain.

Didapati perawi-perawinya adalah thiqah (adil dan dhabit) dan yang thabit pula pengambilan hadith daripada seorang perawi kepada gurunya iaitu bersambung antara setiap perawi. Hadith itu tidak mempunyai sebarang kecacatan yang boleh menjejaskan kesahihannya. Dengan kata lainnya, hadith ini mencukupi syarat bagi hadith sahih.
Hadith sahih li zatih (sahih dengan sendirinya) juga hadith yang memiliki sifat-sifat qabul yang paling tinggi. Secara jelasnya hadith ini mempunyai kesinambungan pada sanadnya, pemindahan hadith tersebut dilakukan oleh seorang perawi yang adil, sabar dan sempurna dari awal hingga akhir, setiap perawi tidak ada yang tertinggal dan perawi itu mendengar daripada gurunya dan hadith ini juga diakui kesahihannya oleh imam yang mentashihkan hadith.


2.3.2 SAHIH LI GHAIRIH

Sahih li ghairih ialah yang asalnya tidak sahih tetapi disebabkan oleh faktor-faktor yang tertentu ia menjadi sahih. Pada asalnya, hadith ini ialah hadith hasan, tetapi disebabkan terdapat tariq lain yang yang meriwayatkan hadith ini, maka martabat hadith meningkat menjadi sahih. Oleh itu ia dinamakan hadith sahih li ghairih.

Dalam sanad hadith ini, terdapat Muhammad bin Amru. Menurut ulama hadith meskipun beliau bersifat adil, namun ingatannya tidak cukup kuat (dhabit). Oleh itu hadith ini menurut sanad ini dihukumkan sebagai hadith hasan.

Walau bagaimanapun hadith ini diriwayatkan melalui beberapa thariq, iaitu terdapat tariq lain yang meriwayatkan daripada Abu Hurairah, juga thariq yang meriwayatkan daripada Rasulullah S.A.W. selain Abu Hurairah.

Hadith ini telah diriwayatkan oleh Imam al-Bukhari daripada Abdullah Bin Yusuf daripada Malik daripada Abu Zinab daripada al-A’raj daripada Abu Hurairah daripada Rasulullah S.A.W..

Oleh itu hadith yang diriwayatkan melalui Muhammad Bin Amru yang pada asalnya hadith hasan, menjadi hadith sahih disebabkan beberapa thariq lain yang sahih. Oleh yang demikian ia dinamakan sahih li ghairih.

Hadith hasan akan menjadi sahih li ghairih hanyalah apabila terdapat thariq lain yang lebih kuat iaitu sahih, atau yang seumpamanya iaitu hasan sepertinya, sekiranya terdapat thariq lain yang lemah, maka hadith hasan itu tidak boleh menjadi hadith sahih li ghairih.

Hadith sahih li ghairih ( sahih kerana yang lain ) pula ialah hadith yang dikira sahih berdasarkan kepada perkara luar dan hadith berkenaan tidak mempunyai sifat-sifat qabul yang paling tinggi. Contohnya, sekiranya hadith hasan diriwayatkan daripada pelbagai turuq (saluran) yang dapat menyokong antara satu sama lain sehingga boleh meningkatkan darjat hasan kepada sahih. Ia juga sama dengan hadith hasan li zatih iaitu yang memenuhi syarat-syarat hadith sahih seluruhnya kecuali para periwayatnya semua sekali atau sebahagian daripada mereka kurang dhabit (daya ingatan dan hafalan), tetapi dengan kejujuran periwayatnya dan mendapat sokongan satu riwayat lain yang serupa atau lebih kuat. Sanadnya juga mempunyai kesinambungan.


2.4 SYARAT-SYARAT PENERIMAAN HADITH-HADITH SAHIH
2.4.1 PERAWINYA BERSIFAT ADIL

Keadilan di sini ialah orang yang selalu memelihara perbuatan, taat dan menjauhi perbuatan maksiat. Mereka juga menjauhi dosa-dosa kecil yang dapat merosakkan agama dan sopan-santun mereka. Mereka juga tidak melakukan perkara-perkara mubah yang dapat menggugurkan iman kepada qadar dan mengakibatkan penyesalan, dan tidak pula mengikut pendapat salah satu mazhab yang bertentangan dengan dasar syara’.
Seseorang periwayat yang bersifat adil ialah seorang yang beragama Islam, akil baligh, tidak pernah melakukan dosa-dosa besar, sentiasa taat kepada Allah, menjauhi maksiat dan dosa-dosa kecil yang menodai kesucian agama, tidak melakukan perkara-perkara yang menjejaskan keimanan, tidak melakukan perkara-perkara yang menjatuhkan kehormatan agama dan tidak mengikut pendapat mazhab yang berlawanan dasar syarak.

2.4.2 PERAWINYA MEMPUNYAI INGATAN YANG SEMPURNA

Ingatan yang sempurna ialah orang yang kuat ingatannya. Untuk mengambil sesuatu hadith, para muhaddithin mensyaratkan dalam mengambil suatu hadith, hendaklah diambil dari hadith yang diriwayatkan oleh perawi yang bersifat adil lagi dhabit.
Maksudnya ialah seorang periwayat itu dapat menyampaikan hadith yang diterima daripada syeikhnya dengan tepat dan sempurna, tanpa terlebih atau terkurang, daya ingatannya lebih kuat daripada sifat lupanya dan kebenarannya lebih banyak daripada kesalahannya. Kedhabitan seseorang periwayat itu dapat diketahui dengan pengisytiharan dan pengakuan ahli-ahli hadith yang thiqah.

Keadilan seseorang periwayat itu dapat diketahui melalui pengisytiharan dan pengakuan orang ramai seperti pengakuan orang ramai terhadap keahlian imam-imam yang empat. Dhabit berlaku sama ada dhabit kitab (penjagaan buku) iaitu jika sesuatu hadith itu diterima secara catitan atau tulisan buku (kitab) periwayat itu dikehendaki memelihara dengan sempurna bermula daripada hadith itu diterima oleh gurunya (syeikh) hingga disampaikan kepada periwayat yang lain (murid-muridnya). Dhabit yang satu lagi ialah dhabit ingatan atau hafalan iaitu periwayat itu betul-betul hafal hadith yang diterima daripada gurunya sehingga hadith itu disampaikan kepada periwayat yang lain.

Kesimpulannya maksud dhabit itu ialah periwayat itu tidak pelupa, betul-betul ingat, mempunyai ketepatan dan penguasaan secara penuh akan hadith yang diterimanya disampaikan kepada periwayat lain.


2.4.3 SANAD HADITH BERSAMBUNG DAN SENTIASA BERTURUTAN

Yang dimaksudkan dengan sanad bersambung-sambung ialah sanad yang selamat dari keguguran. Dengan kata lain, bahawa tiap-tiap perawi dapat saling bertemu dan menerima secara langsung dari guru yang memberi.

Keadaan bersambung sanad ini berlaku dari awal sanad, tabaqat pertama (sahabat) hingga kepada periwayat terakhir yang menuliskan hadith tersebut tanpa tertinggal walaupun seorang periwayat (tanpa terputus). Dari keterangan di atas hadith mursal iaitu hadith yang gugur sanad daripada golongan sahabat, dan menurut pendapat yang paling rajih, hadith mursal dikategorikan dalam hadith dha’if, bukan hadith sahih.


2.4.4 TERHINDAR DARIPADA SYAZ (TIDAK JANGGAL)

Kejanggalan sesuatu hadith bergantung kepada pertentangan antara sesuatu hadith yang perawi yang diriwayatkan oleh perawi yang makbul dengan hadith yang diriwayatkan oleh perawi yang lebih kuat disebabkan perawinya lebih ramai.
Maksudnya ialah sesuatu hadith yang diriwayatkan oleh seorang periwayat yang thiqah berada dalam keadaan syaz (janggal) berbanding dengan hadith yang diriwayatkan oleh periwayat-periwayat lain yang lebih thiqah (yang lebih dipercayai benar perkhabarannya ) daripadanya, sama ada syaz itu berlaku pada sanad atau matan hadith.


2.4.5 TIDAK BER'ILLAH

‘Illah ialah suatu keadaan (berupa kecacatan) yang menghalang sesuatu hadith untuk diakui sebagai hadith sahih. Umpamanya hadith yang diriwayatkan secara bersambung tetapi tertinggal seorang atau lebih periwayat. Ataupun dalam sanadnya terdapat seorang yang fasiq atau tidak sempurna ingatannya (tidak dhabit) dan sebagainya. Contohnya meriwayatkan hadith secara muttasil terhadap hadith mursal atau terhadap munqati’ dan sebaliknya.

Jika sesuatu hadith itu memenuhi kelima-lima syarat tersebut, ia boleh dikategorikan pada darjah dan tahap sahih yang boleh dijadikan hujah dan sandaran hukum.


2.5 TARAF HADITH SAHIH

Taraf hadith sahih adalah berbeza. Para muhaddithin telah memperkenalkan hadith daripada hadith yang lebih sahih. Mereka percaya bahawa hadith sahih berbeza antara satu sama lain berdasarkan kepada kekuatan sifat-sifat yang membolehkan hadith itu dihukum sahih. Berhubung dengan perbezaan taraf ini, Imam al-Nawawi tidak meluaskan perbincangan. Sebaliknya beliau hanya membahagikan hadith-hadith sahih itu kepada 7 bahagian, mengikut turutan antaranya:

i.Taraf kesahihan yang paling tinggi ialah hadith-hadith yang diriwayatkan yang
disepakati antara al-Bukhari dan Muslim.

ii.Diikuti oleh hadith yang hanya diriwayatkan oleh al-Bukhari sahaja..

iii.Hadith yang diriwayatkan oleh Muslim sahaja.

iv.Hadith yang memenuhi syarat yang dikenakan oleh al-Bukhari dan Muslim walaupun
hadith berkenaan tidak diriwayatkan oleh mereka.

v.Hadith-hadith yang memenuhi syarat yang dikenakan oleh al-Bukhari sahaja.

vi.Hadith yang memenuhi syarat yang dikenakan oleh Muslim sahaja.

vii.Hadith yang dihukum sahih oleh imam lain (ulama).

Perbezaan hadith sahih ini juga dilihat berdasarkan kepada negeri-negeri kelahiran, terutama ( difokuskan kepada bandar ) perawi itu sendiri. Sebilangan besar ulama memutuskan bahawa hadith yang paling sahih ialah hadith yang diriwayatkan oleh penduduk Madinah yang digelar sebagai negeri al-Sunnah al-Musyarrafah.

Ibn Taimiyyah menegaskan dengan katanya, “Para ahli hadith bersetuju mengatakan bahawa hadith yang paling sahih ialah hadith yang diriwayatkan oleh penduduk Basrah, dan diikuti penduduk Syam.” Al-Khatib al-Baghdadi ada menegaskan dengan katanya bermaksud, “Turuq hadith yang paling sahih ialah yang diriwayatkan oleh penduduk dua tanah haram Makkah dan Madinah. Ini kerana sedikit sahaja berlaku tadlis di kalangan mereka.”

Para ulama hadith berselisih pendapat berhubung dengan sanad yang paling sahih. Berdasarkan ini maka kita tidak boleh memutuskan bahawa sanad yang paling sahih adalah dikhususkan kepada seorang sahabat sahaja.


2.6 TOKOH-TOKOH HADITH

Pada kurun ketiga Hijrah, lahirlah ramai penghimpun dan pengumpul hadith. Walau bagaimanapun yang lebih terkenal di antaranya ialah:

i. Imam al-Bukhari ( 194 H – 256 H )
ii. Imam Muslim (206 H – 261 H )
iii. Imam Abu Daud ( 202 H – 275 H )
iv.Imam Tirmizi (209 H – 279 H )
v.Imam Nasa’i ( 215 H – 303 H )
vi.Imam Ibn Majjah ( 209 H – 273 H )

2.7 KITAB-KITAB HADITH SAHIH

Antara kitab-kitab yang dikumpulkan untuk hadith sahih ialah:

i.Sahih al-Bukharii.
ii.Sahih Muslim
iii.Sahih Ibn Huzaimah
iv.Sahih ibn Hibban
v. Al-sunan as- Sahahu li Sa’di Ibn as-Sukan

2.7.1 RASIONAL MENGETAHUI LATAR BELAKANG PERAWI

Sesungguhnya setiap sesuatu itu mempunyai sejarah tersendiri, sama ada baik mahupun sebaliknya, demikian juga dengan sejarah hidup periwayat. Mengetahui tentang sejarah hidup serta latar belakang setiap periwayat hadith adalah amat penting kerana untuk kita menerima atau menggunakan hadith tersebut sebagai hujah, maka ianya perlu nyata akan kesahihan hadith tersebut. Martabat seseorang perawi itu dinilai oleh para ulama terlebih dahulu sebelum hadith diterima. Jadi, kita telah ketahui bahawa penerimaan sesuatu hadith itu bukanlah boleh dibuat secara main-main tetapi ianya dibuat secara teliti dan berhati¬hati.

Bagi periwayat hadith, orang tersebut mestilah mematuhi syarat-syarat yang berikut iaitu, seseorang itu hendaklah mempunyai ilmu yang mendalam di dalam ilmu agama, serta memahami dengan baik al-Qur'an, as-Sunnah dan pengambilan hukum yang berkaitan daripada kedua-dua sumber tersebut. Seseorang itu juga hendaklah seorang yang bertaqwa, مجروح(majruh), wara' dan tidak dicaci serta dicela. Sesorang itu juga hendaklah sentiasa menjaga agama dan tidak ta'asub kepada mana-mana perawi serta mengetahui sebab yang membawa kepada taraf adil dan tercela atau sebab yang membawa kepada al-Jarh wa al-Ta'dil.


2.7.2 IMAM AL-BUKHARI

2.7.2.1 RIWAYAT HIDUP IMAM AL-BUKHARI

Nama penuh beliau ialah Muhammad Bin Ismail Bin Ibrahim Bin al-Mughirah Bin Bardizbah al-Ja’fa al-Bukhari. Perkataan al-Bukhari diambil daripada perkataan Bukhara iaitu nama suatu tempat di wilayah Uzbekistan. Beberapa orang ulama di dalam pelbagai bidang ilmu lahir dari daerah ini. Pada zaman itu tempat ini dianggap sebagai tempat yang bersejarah. Maka perkataan al-Bukhari ialah nisbah kepada Bukhara.

Imam al-Bukhari telah dilahirkan di Bukhara pada bulan Syawal tahun 194 H. Beliau meninggal dunia pada bulan Syawal tahun 256 H, iaitu setelah berusia 62 tahun. Beliau dilahirkan dari kalangan keluarga yang bertaqwa dan alim. Kedua-dua ibu bapanya adalah dari kalangan orang-orang yang soleh dan sentiasa menghampirkan diri kepada Allah. Bapanya meninggal dunia sewaktu beliau masih kecil lagi dan beliau diasuh oleh ibunya. Bapanya alim dalam bidang hadith. Beliau mempelajari hadith dari ulama-ulama yang agung pada masa itu seperti Hamad Bin Zaid dan Malik Bin Anas. Seorang tokoh hadith yang terkemuka pada masa itu, Abdullah Bin al-Mubarak menjadi sahabat karib beliau.

Ibn Hibban ( Muhammad Bin Hibban ) iaitu salah seorang ulama hadith yang terkenal telah mencatitkan nama bapa Imam al-Bukhari di dalam kitabnya al-Thiqat, “Bahawa Ismail ( bapa Imam al-Bukhari ) adalah seorang yang dikenali sebagai seorang yang soleh dan warak. Sewaktu hampir ajalnya beliau ada menerangkan kepada seorang kawannya yang bernama Uhaid Bin Hafs bahawa tidak terdapat di dalam hartanya milik yang haram dan yang syubhah walau satu dirham sekalipun.

Ibu Imam al-Bukhari juga seorang yang solehah, sentiasa menghampirkan diri kepada Allah. Imam al-Bukhari pada masa kecilnya terkena penyakit mata dan beliau tidak dapat melihat. Kemudian pada suatu ketika ibunya telah bermimpi bertemu dengan Nabi Ibrahim a.s. baginda menerangkan kepadanya bahawa penyakit anaknya itu akan sembuh disebabkan doa yang banyak daripada ibu yang solehah.

2.7.2.2 LATAR BELAKANG PENDIDIKAN IMAM AL-BUKHARI

Imam al-Bukhari pada masa kecilnya adalah seorang kanak-kanak yang cerdik. Beliau belajar sejak berumur sepuluh tahun atau kurang sedikit daripada itu. Tempat beliau belajar ialah di dar al-Kitab. Ketika itu beliau mula menghafaz banyak hadith Rasulullah S.A.W..

Keinginan yang mendalam untuk mendalami pengajian dalam bidang hadith semakin meningkat. Ini menjadikan beliau selalu berulang-alik menemui guru-guru hadith yang terdapat di tempatnya seperti Muhammad Salam al-Bikundy, Abdullah Bin Muhammad al-Musandy, Harun Bin al-Ash’as dan Muhammad Yusuf al-Bikundy.

Pada masa beliau berumur sebelas tahun beliau telah dapat membetulkan kesilapan seorang guru yang bernama al-Dakhily. Al-Dakhily menerangkan kepada penuntutnya “Sufian mengambil hadith daripada Abi al-Zubair dan Abi al-Zubair mengambil dari Ibrahim", kata Imam al-Bukhari, “Abu Zubair tidak meriwayatkan daripada Ibrahim." Guru itu mengherdiknya dan al-Bukhari menjawab, “Silalah tuan guru rujuk kepada yang asal jika yang asal itu ada pada tuan.” Setelah guru itu merujuk kepada yang asal dan didapati apa yang dikatakan oleh al-Bukhari itu betul lalu ia berkata kepada al-Bukhari, “Siapakah yang sebenarnya yang meriwayatkan hadith itu, wahai kanak-kanak?” Jawab al-Bukhari, “Yang sebenarnya ialah al-Zubair iaitu al-Zubair Bin Adi yang mengambil hadith daripada Ibrahim.” Kemudian tuan guru pun mengambil kalamnya dan membetulkan kesilapannya.

Setelah Imam al-Bukhari berusia enam belas tahun beliau telah dapat menghafaz kitab-kitab yang ditulis oleh Ibn al-Mubarak dan Waki’. Kedua-duanya adalah yang termasyhur. Dalam usia yang sama juga beliau bersama-sama ibu dan saudara lelakinya yang tua yang bernama Ahmad telah pergi ke Makkah kerana menunaikan haji. Ibu dan saudaranya balik ke Bukhara setelah selesai mengerjakan haji, tetapi Imam al-Bukhari terus menetap di Makkah untuk melanjutkan pelajarannya dalam bidang hadith.

Di Makkah beliau telah dapat belajar dengan ulama-ulama hadith yang masyhur seperti Abu al-Walid Ahmad Bin Muhammad al-Azraqi dan Ismail Bin Salim al-Sayigh. Kemudian Imam al-Bukhari berziarah ke Madinah al-Munawwarah untuk bertemu dengan ulama-ulama hadith di sana di samping menziarahi makam Rasulullah. Di tempat yang mulia ini, Imam al-Bukhari telah mula menunjukkan bakatnya dalam bidang penulisan yang mana beliau telah menulis kitab yang memperkatakan tentang perawi-perawi hadith, sama ada thiqah atau dhaif yang dinamakan tarikh al-Takbir. Untuk lebih jelas berhubung dengan perkara ini maksudnya “Setelah aku berusia lapan belas tahun aku menulis kitab berhubung dengan qadhiah-qadhiah sahabat dan tabi’in kemudian aku mengarang kitab tarikh, di Madinah al-Munawwarah di sebelah makam Rasulullah S.A.W.. Aku menulis kitab ini pada malam sewaktu bulan sedang menyinari alam.

Setelah menetap di Madinah al-Munawwarah pada beberapa ketika Imam al-Bukhari terus menyambung dan meluaskan ilmu pengetahuannya mengenai hadith ke negeri-negeri lain termasuklah Hams, Damsyik, Mesir, Naisabur, Baghdad, Basrah, Kuffah, dan Wasit.
Menyentuh tentang guru-guru Imam al-Bukhari, sesungguhnya beliau mempelajari hadith daripada guru-guru yang unggul dalam bidang ini. Beliau mengambil hadith daripada 1,080 orang ulama. Guru-guru Imam al-Bukhari itu adalah terdiri daripada ulama-ulama yang thiqah (adil dan dhabit) sahaja, beliau tidak mengambil hadith daripada mereka yang tidak thiqah sekalipun banyak mempunyai ilmu.

2.7.2.3 GURU-GURU IMAM AL-BUKHARI

Di Bukhara iaitu tempat tumpah darahnya sendiri beliau telah belajar daripada Muhammad Bin Salam al-Bikundy, Muhammad Bin Yusuf, Harun bin al-Ash’as dan yang lain-lain. Di Balakh, Muky Ibn Ibrahim, Yahya Bin Basyr, Qutibah Bin Sa ‘id dan lain-lainnya.

Di Marwa, Ali Bin al-Hasan, Abdan Bin Abdullah, Muhammad Bin Muqatil dan lain¬lainnya. Di al-Ray, Ibrahim Bin Musa al-hafiz dan lain-lainnya. Di Baghdad, Sarih, Affan, Muhammad Bin Isa al-Toba’ dan lainnya. Di Basrah, Abi ‘Asim al-Nabil, Badl Bin al-Mahrab, Muhammad Bin Abdullah al-Ansari dan lain-lainnya. Di Kuffah, Abu Na ‘im, Thallaq Bin Ghanam, al-Hasan Bin al-Rabi’, Khilada Bin Yahya, Qabisah dan lain-lainnya. Di Makkah, Al-Hamidy dan dari al-Hamidy al-Bukhari mempelajari fikh al-Syafi’i, di Makkah juga beliau telah belajar daripada Abu al-Walid Ahmad Bin Muhammad Bin al-Azraqy, Abdullah Bin Yazid al-Marqy, Ismail Bin Salim al-Soi’ dan lain-lainnya. Di Wasit, Hasan Bin Abdullah, Sa’id Bin Abdullah dan lain-lainnya. Di Mesir, Ahmad Bin Salih, Uthman Bin Salih, Ahmad Bin Syabib dan lain-lain. Di Naisabur, Yahya Bin Yahya al-Tamimy, Basyr Bin al-Hakam, Ishaq Bin Rahuyah, Muhammad Bin Yahya al-Zahly dan lain-lain. Di Madinah al-Munawwarah, Abd al-‘Aziz al-Ausi, Matraf Bin Abdullah, Ibrahim Bin al-Mazur al-Huzaimy, Yahya Bin Qi’ah dan lain-lain.


2.7.2.4 KEISTIMEWAAN IMAM AL-BUKHARI

Imam al-Bukhari terkenal sebagai seorang ahli hadith yang mahir dan dapat memahami hadith-hadith Rasulullah dengan mendalam sekali. Beliau juga dapat membezakan di antara hadith yang cacat “ma’al” dan hadith yang sahih, mengenali perawi-perawi secara terperinci dengan mengenali sifat-sifat mereka sama ada thiqah atau tidak. Beliau dapat memahami serta hafaz hadith-hadith Rasulullah beserta dengan sanadnya sekali sehinggakan beliau digelar amirul mu’minin fi al-hadith.
Ketinggian ilmu Imam al-Bukhari dalam bidang hadith tersebar luas. Beliau mempunyai akal yang bijaksana, ketekunan dan ketabahan, serta galakan daripada ibunya selain menjadi pewaris bapanya dalam mengembangkan ilmu hadith.

Al-Subky telah menceritakan daripada seorang yang mengenali al-Imam al-Bukhari secara hampir iaitu seorang teman belajarnya Hasyd dan seorang teman lain. Kata mereka, “Kami bertanya al-Bukhari, mengapa kamu telah begitu lama tidak menulis hadith? “ Imam al-Bukhari menjawab, “Cuba kamu ambil hadith yang telah kamu tulis." Setelah kami ambil hadith itu yang berjumlah lebih daripada lima belas ribu, maka al-Bukhari pun membacakan hadith itu semua dan kami memperbetulkan hadith yang kami tulis itu melalui hafaznya. Kemudian katanya kepada kami “ Adakah saya sia-siakan masa selama ini?" Dengan itu kami mengakui bahawa al-Bukhari mempunyai kelebihan yang begitu istimewa.

Satu ujian besar telah dikenakan oleh para ulama Baghdad kepada beliau di mana sebagai ujian untuk menguji kekuatan ingatannya. Apabila sampai di sana beliau telah bertemu dengan mereka dan mereka meminta supaya beliau mengadakan pertemuan ilmiah. Setelah dipersetujui mereka pun memanggil ahli-ahli hadith yang terkenal supaya hadir ke majlis tersebut. Sebelum sampai masa yang ditetapkan, para ulama telah memilih seratus hadith yang dicampur-adukkan di antara matan satu hadith dengan sanad hadith yang lain, kemudian seratus hadith itu dibahagikan kepada sepuluh orang ahli hadith. Setelah sampai masa yang ditentukan maka sepuluh orang yang telah ditetapkan tadi pun bertanya kepada al-Bukhari secara bergilir-gilir, setiap seorang sepuluh soalan, kemudian setelah habis sepuluh soalan yang pertama, berpindah kepada orang yang kedua dan (Aku) .أدرى( hanya menjawab “ Al-Bukharibegitulah seterusnya sehingga selesai. Imam
tidak tahu).

Setelah selesai semua soalan dikemukan, al-Bukhari mengulang semula semua soalan-soalan itu sebagaimana yang mereka lafazkan, kemudian matan hadith beserta sanadnya yang asal dikembalikan dengan betul. Menurut Ibn Hijr perkara yang menghairankan ialah bagaimana beliau menghafaz semua matan dan sanadnya yang dicampur-adukkan itu satu persatu sehingga akhir, kebolehan beliau menghafaz segala sanadnya dan matannya yang betul ini memang sewajarnya diperakui kerana beliau seorang hafiz. Para ulama yang hadir begitu mengagumi kehebatan kekuatan ingatan dan ketinggian ilmunya dan mereka mengiktiraf kelebihan al-Bukhari.

Sebanyak empat ratus orang ahli hadith di Samarkand telah bersatu untuk mencari kelemahan al-Bukhari namun hasilnya tetap gagal. Sehubungan itu pengaruh al-Bukhari semakin tersebar luas sehingga setiap tempat yang beliau berada, ramai para ulama sama ada dari ahli hadith atau pun yang lainnya, meminta supaya beliau memberikan kuliyah mengenai hadith. Di Basrah umpamanya beliau telah dijemput untuk mengadakan majlis ilmiah yang dihadiri beribu-ribu orang termasuk muhadithun, hafiz, fuqaha’ dan ahli fikr. Kemudian beliau merencanakan hadith kepada mereka. Apa yang sangat menarik perhatian mereka ialah hadith yang direncanakan oleh Imam al-Bukhari ialah dari hadith ahli Basrah tetapi belum pun mereka ketahui dan beliau menerangkan sanad hadith yang mereka ketahui ialah begini-begini. Sedangkan sanad dari si polan ini belum lagi diketahui oleh mereka. Imam al-Bukhari juga telah menghafaz lebih kurang 100,000 hadith sahih dan 200,000 hadith yang tidak sahih. Beliau menghafaz hadith sahih untuk dijadikan hujah manakala hadith yang tidak sahih dihafaz untuk menolak dijadikan hujah.

2.7.2.5 PANDANGAN ULAMA TERHADAP IMAM AL¬BUKHARI


Sebagai seorang yang telah diberi gelaran amirul mu’minin fi al-hadith sudah tentu banyak sanjungan para ulama terhadapnya. Di sini diperhatikan beberapa pandangan ulama terhadap beliau:

1. Menurut Imam Ibn Huzaimah yang dinukil oleh al-Subky “aku tidak pernah melihat di bawah langit yang terbentang luas ini seorang manusia yang lebih alim dalam bidang hadith selain Muhammad Bin Ismail ( al-Bukhari ).”

2. Menurut Imam Ahmad Bin Hanbal yang dinukilkan oleh al-Subky “terdapat empat orang huffaz dari Khursan iaitu Abu Zar’ah, Muhammad Bin Ismail (al-Bukhari ), al-Daramy dan al-Hasan Bin Shuja’ al-Bahly.”

3. Menurut Muhammad Bin Salam sebagaimana yang dinukilkan oleh al-Subky “Apabila terdapat budak ini ( al-Bukhari ) di dalam majlisku, aku merasa gelisah dan sentiasa rasa takut sehinggalah ia keluar.”

4. Menurut Ya’kub Bin Ibrahim al-Dawarqy “Al-Bukhari adalah fakih umat Muhammad.”

5. Imam Muslim telah berjumpa al-Bukhari lantas mencium dahinya di antara matanya dan katanya “Izinkan aku mencium kedua kakimu wahai guru bagi segala guru, ketua kepada segala ahli hadith dan yang dapat mengetahui segala kecacatan hadith.”

6. Menurut Salim Bin Mujahid yang dinukilkan oleh al-Subky “Aku belum pernah melihat sejak enam puluh tahun, orang yang lebih alim, wara’, dan lebih zuhud daripada Muhammad Bin Ismail.”

7. Menurut Abdullah Bin Abdul Rahman al-Daramy yang dinukilkan oleh Hijr “Aku telah banyak melihat ulama di Makkah, Kuffah, Basrah, tetapi belum pernah melihat orang yang lebih alim daripada Muhammad Bin Ismail.”

8. Menurut Imam al-Tirmizi yang dinukilkan oleh Ibn Hijr “Allah telah menjadikan engkau sebagai perhiasan kepada umat Muhammad ini.” Katanya lagi, “Aku belum
)رجال(dan rijal)علل(pernah melihat orang yang lebih memahami tentang ilal
selain Muhammad Bin Ismail.”

1 Menurut seorang tokoh hadith yang bernama Muhammad Bin Basyar yang dinukilkan oleh Ibn Hijr “Al-Bukhari adalah orang yang paling fakih pada zaman kami.”

2 Menurut al-Musnady yang telah dinukilkan oleh Ibn Hijr “Muhammad Bin Ismail adalah seorang imam dan sesiapa yang tidak mengatakan dia bukan imam maka hendaklah engkau meragui orang itu.”


2.7.2.6 HASIL KARYA IMAM AL-BUKHARI

Al-Bukhari telah memberi sumbangan yang besar kepada umat Islam. Dengan karyanya yang begitu banyak dan sangat bernilai. Di antara karyanya yang paling masyhur di kalangan umat Islam dan mendapat penilaian yang begitu tinggi ialah sahih Al-Bukhari. Malah karyanya yang lain ialah:
1 Raf’u al-Yadin fi al-Solat
2 Qiraat khalf al-Imam
3 Al-Tarikh al-Wast
4 Kitab al-Syurbah
5 Asamy al-Sahabat
6 Biral wa al-Din
7 Al-Tafsir al-Kabir
8 Khalq af ‘al al-Ibad
9 Kitab al-Alal
10 Qadha ya al-Sahabat wa al-Tabi ‘in
11 Kitab al-Musnad al-kabir
12 Kitab al-Wahdan
13 Kitab al-Mabsut
14 Kitab al-Hibbah
15 Kitab al-Kany
16 Kitab al-Fawaid
17 Al-Adabul mufrad
18 Al-Tarikh al-Saghir
19 Al-Tarikh al-Kabir
20 Kitab al-Dhua ‘fa’

2.7.2.7 SAHIH AL-BUKHARI.


Sahih Al-Bukhari, sebagaimana yang dikatakan oleh para ulama adalah merupakan kitab yang paling tinggi dari segi kesahihannya. Dengan lain perkataannya tidak terdapat sebuah kitab yang lebih sahih daripada sahih al-Bukhari selepas al-Qur’an.
Kitab ini disusun oleh imam al-Bukhari setelah beliau benar-benar mahir dan pakar dalam bidang hadith. Kitab ini disusun setelah beliau menjelajah ke merata negeri untuk menambah kemahiran beliau dalam bidang hadith. Penyusunan kitab ini mengambil masa yang begitu lama sekali. Tersusunnya kitab ini yang hanya mengandungi hadith-hadith sahih serta dengan penelitian yang begitu tinggi dan rapi yang hanya dapat dilakukan oleh orang yang benar-benar alim sahaja, memang selayaknya Imam al-Bukhari digelar sebagai amirul mukminin fi al-hadith.

Sahih al-Bukhari adalah karya Imam al-Bukhari yang paling dihargai dan merupakan sumbangan yang amat besar kepada umat Islam. Kitab ini telah pun tersebar ke seluruh dunia. Umat Islam, khususnya para ulama bertanggungjawab untuk memahami dan menganalisa hadith-hadith yang terdapat di dalamnya untuk dijadikan panduan hidup, demi meninggikan kedudukan umat Islam dan kebahagian mereka di dunia dan akhirat.

2.7.2.8 JUMLAH HADITH SAHIH AL-BUKHARI

Hadith sahih al-Bukhari mengandungi sebanyak 9,082 hadith termasuk yang terulang. Jumlah ini tidak termasuk hadith yang mauquf kepada sahabat, dan hadith maqtu’ kepada tabi’in dan selepas mereka. Hadith al-Bukhari yang mausul dan tidak berulang berjumlah 159 hadith. مرفوع(marfu’) dan معلق(muallaq2 berjumlah 602 hadis.


.7.2.9 TEMPOH PENULISAN SAHIH AL-BUKHARI

Imam al-Bukhari mengambil masa yang begitu lama iaitu selama enam belas tahun untuk menulis sahihnya. Hadith-hadith yang dikumpulkan itu diambil daripada sebanyak 600, 000 hadith yang didapatinya.

Perkara yang paling menarik ialah setiap hadith yang dimasukkan ke dalam sahihnya itu ialah hadith yang benar-benar telah diyakini sahnya, dan sebelum beliau memasukkan hadith itu ke dalam sahihnya, beliau beristikharah terlebih dahulu kepada Allah dengan sembayang dua rakaat.

Dari pengakuan Imam al-Bukhari di atas jelas menunjukkan bahawa hadith yang terdapat di dalam sahih al-Bukhari adalah hadith-hadith sahih sahaja. Para ulama telah membuat kajian yang mendalam terhadap sahih al-Bukhari dan mereka mengakui pengesahan dan hadith sahih al-Bukhari itu.

Pengumpulan sahih al-Bukhari dimulakan di Makkah kemudian usaha itu diteruskan semasa beliau di Madinah dan di Basrah sehingga beliau balik ke tempat asalnya, Bukhara.


2.7.2.10 CARA PENULISAN

Hadith-hadith yang terdapat dalam sahih al-Bukhari ialah hadith sahih. Pengesahan suatu hadith dinilai dari dua aspek:

i. Sanad
ii. Matan Sanad ialah jalan untuk sampai kepada matan hadith, dan matan pula ialah nas yang disampaikan sama ada nas itu perkataan, perbuatan, ikrar atau lainnya. Dari segi sanad disyaratkan hadith sahih mestilah:

a. Sanad sahih al-Bukhari :

i. Muttasil al-sanad segala perawinya berhubung.
ii. Perawi-perawinya itu mestilah adil.
iii. Perawinya itu mestilah dhabit.

Imam Abu al-Fadhl mengatakan, “Sesungguhnya al-Bukhari dan Muslim serta ahli hadith selepas kedua-duanya, tidak pernah mengatakan, “Aku mensyaratkan perawi-perawi yang terdapat di dalam kitab ini menurut syarat-syarat tertentu, tetapi diketahui syarat-syarat itu berdasarkan kajian kitab-kitab mereka.” Daripada kajian tersebut diketahui bahawa al-Bukhari dan Muslim mensyaratkan perawi-perawi itu hendaklah thiqah dan kethiqahan mereka tidak diperakui oleh para ulama yang thiqah. Kedua-duanya tidak mensyaratkan bahawa perawi-perawi yang mengambil hadith itu lebih dari seorang, tetapi perawi itu mestilah thiqah. Sanadnya hendaklah berhubung di antara satu sama lain sehinggalah sampai kepada sahabat yang menyampaikan sesuatu hadith daripada Rasulullah S.A.W.. Hanya Muslim meriwayatkan hadith-hadith yang diriwayatkan daripada perawi-perawi yang ditinggalkan oleh al-Bukhari. Sungguh pun begitu beliau telah menghilangkan keraguan yang dihadapkan kepada perawi-perawi itu.


b. Matan hadith

Sebagaimana yang telah disebutkan bahawa para ulama telah membuat kaedah-kaedah untuk mengesan hadith palsu dari segi matan, atau dengan lain perkataan membezakan matan hadith sahih daripada yang tidak sahih. Namun perlu diketahui bahawa penekanan yang lebih untuk mengetahui hadith yang palsu ialah melalui sanad. Apabila sanad hadith itu sahih, maka matan hadith itu diterima atau sekurang-kurangnya tawaquf.
Perlu diambil perhatian bahawa nas yang dibahaskan untuk diterima atau ditolak itu ialah yang berhubung dengan Muhammad S.A.W.. Rasulullah tidak boleh disamakan dengan manusia yang lain kerana baginda mendapat wahyu daripada Allah. Maka untuk menerima sesuatu yang dihubungkan kepada Rasulullah tidak seharusnya menggunakan ukuran yang diberikan kepada manusia biasa. Kemungkinan sesuatu yang diperkatakan oleh Rasulullah S.A.W. itu belum dapat diterima oleh akal pada masa itu tetapi akan diterima kebenarannya selepasnya kelak. Satu perkara harus diketahui bahawa ilmu pengetahuan dan akal manusia terbatas dan tidak menandingi ilmu dan wahyu Allah.

2.7.3 IMAM MUSLIM

2.7.3.1 RIWAYAT HIDUP IMAM MUSLIM

Nama sebenar Imam Muslim ialah Muslim Bin al-Khajjaj Bin Muslim al-Qushairi al-Nisabury. Imam Muslim lahir pada tahun 206 Hijrah dan meninggal dunia pada usia 55 tahun iaitu pada hari Ahad bersamaan 5 Rejab tahun 261 Hijrah. Beliau dikebumikan di sebuah kampung yang dikenali sebagai kampung Nasr Abad di luar kota Naisabur. Keluarga beliau merupakan golongan ahli ulama. Bapa beliau iaitu al-Khajjaj adalah merupakan antara ahli ulama yang masyhur di zaman itu. Imam Muslim telah mengarang kitab as-Sahih yang terkenal dengan kitab Sahih Muslim dan merupakan kitab yang kedua terkenal selepas Sahih al-Bukhari.


2.7.3.2 PENDIDIKAN IMAM MUSLIM

Sebagai seorang ulama, Imam Muslim telah mempelajari ilmu hadith mulai tahun 218 H di negeri beliau sendiri. Selain daripada negeri beliau sendiri, negeri yang menjadi tempat pengajian Imam Muslim ialah Hijjaz, Iraq, Syam, Mesir dan beberapa negara lain. Guru-guru Imam Muslim ialah Yahya Bin Yahya al-Nisabury, Qathibah Bin Saad, Abdullah Bin Muslimah al-Qa`naby, Ahmad Bin Yunus, Sa`id Bin Mansur dan banyak lagi yang telah menjadi guru kepada Imam Muslim sepanjang pengajiannya dalam ilmu hadith.
Selain guru yang telah disebutkan, guru yang sentiasa didampingi oleh Imam Muslim ialah Imam al-Bukhari yang ketika itu telah datang ke Naisabur. Imam Muslim telah belajar dan menyanjung tinggi gurunya itu sebagai seorang tokoh ilmu hadith yang masyhur dan begitu dihormati. Sewaktu berlakunya perselisihan faham antara Imam al-Bukhari dan al-Zihli yang juga merupakan guru Imam Muslim dalam masalah Ibadat Makhluqah, al-Zihli telah melarang murid-muridnya daripada mempelajari ilmu bersama Imam al-Bukhari. Namun demikian Imam Muslim telah keluar daripada majlis ilmu tersebut di khalayak ramai kerana tidak berpuas hati atas tindakan gurunya dan memulangkan segala hadith dan tidak meriwayatkan hadith al-Zihli dalam sahihnya.


2.7.3.3 PANDANGAN ULAMA TERHADAP IMAM MUSLIM

Imam Muslim mendapat sanjungan dan menjadi seorang yang disegani dan dihormati di kalangan para ulama serta umat Islam memandangkan keluasan ilmunya dalam bidang hadith, kematangan beliau dalam mengkritik dan menjawab segala masalah yang timbul dalam ilmu hadith khususnya hadith sahih, dhaif dan hasan. Menurut Ishak Bin Mansur sebagaimana yang dinukil oleh Ibn Hajr, “Kami sentiasa mendapat kebaikan selagi engkau masih hidup”.

Selain itu, menurut Muhammad Bin Abdul Wahab telah berkata Ibn Hajr “Muslim adalah daripada kalangan golongan ulama, beliau merupakan gedung ilmu dan seorang yang mulia.” Muslimat Bin al-Qasim berpendapat “Imam Muslim adalah seorang yang thiqah dan dihormati oleh para ulama.”

Al-Khatib pula telah berkata, “Muslim telah mengikuti jejak Imam al-Bukhari, memperhatikan serta mempelajari ilmunya dan menempuh jalan yang dilaluinya.” Di sini, Imam Muslim bukannya seorang pengikut Imam al-Bukhari tetapi disifatkan sebagai tokoh ilmu hadith yang masyhur selepas Imam al-Bukhari. Beliau mempunyai sifat serta ciri-ciri yang tersendiri dalam menyusun kitab serta kaedah baru yang belum diperkenalkan oleh orang lain.


2.7.3.4 KARYA-KARYA IMAM MUSLIM

Imam Muslim telah mengarang banyak buku mengenai hadith-hadith sahih yang merupakan kitab-kitab yang masyhur di seluruh negara Islam. Beliau mengarang kitabnya bersama ilmu pengetahuannya yang sangat luas mengenai ‘ilah-‘ilah dan kaitan dalam selok – belok ilmu hadith. Antara kitab-kitab karangannya ialah:

1. Kitab Asma wa al-Kuna
2. Kitab Afradh al-Sami`in
3. Kitab al-Iqran
4. Kitab al-Intifa` bi Julud al-Saba`
5. Kitab Awlad al- Sahabat
6. Kitab Awham al-Muhaddithin
7. Kitab al-Tarikh
8. Kitab al-Tamyiiz
9. Kitab al-Jami` al-Kubra `ala al-Abwab
10. Kitab Rijal `Urwah
11. Kitab al-`Alal
12. Kitab al-Mukhadharin
13. Kitab al-Musnad al-Kabir
14. Kitab al-Wakhdani
15. Kitab al-Sahih al-Musnad


2.7.3.5 KITAB SAHIH IMAM MUSLIM

Sahih Muslim adalah sebuah kitab hadith yang tidak asing di kalangan ahli hadith selepas kitab sahih al-Bukhari, kerana ketinggian pengesahan dan kesahihannya. Isi kandungannya juga sepertimana kitab sahih al-Bukhari iaitu hanya hadith-hadith yang sahih sahaja dikumpulkan, sepertimana katanya “ )

ا اأخرت تا االحدث ثن نح حن نا اى ى maksudnya “ Aku kumpulkan hadith ini dari yang د دن نه هى ىال .يب بى ىصحته(
sahih sahaja supaya aku dan orang yang menulis hadith daripada aku mempunyai satu kumpulan hadith yang tidak diragui kebenarannya."


2.7.3.6 BILANGAN SAHIH MUSLIM

Menurut al-Khatib al-Baghdadi bahawa beliau telah mengumpulkan hadith yang terdapat di dalam sahihnya itu daripada 300,00 hadith yang telah dipelajarinya. Daripada jumlah tersebut, beliau telah memilih 4,000 hadith, tidak termasuk yang terulang.


2.8 HADITH SAHIH YANG TERDAPAT DI DALAM SAHIH AL-BUKHARI DAN SAHIH MUSLIM

Satu perkara yang sepatutnya diperhatikan bahawa Imam al-Bukhari dan Muslim tidak mensyaratkan kedua-dua sahih mereka. Hafiz ibn Katsir (774H), menerangkan bahawa Imam al-Bukhari dan Muslim mengakui akan pengesahan beberapa hadith yang tidak terdapat di dalam sahih mereka. Imam Tirmizi dan tokoh-tokoh yang lain telah mengatakan bahawa Imam al-Bukhari telah mengakui beberapa hadith yang tidak terdapat di dalam sahihnya sebagai hadith sahih.

Imam al-Bukhari berkata sebagaimana yang dinukil oleh al-Sayuti:

"Aku tidak masukkan hadith-hadith ke dalam jami’ (Sahih al-Bukhari) kecuali hadith yang sahih dan aku tinggalkan banyak hadith sahih kerana takut kitabku itu terlampau panjang."

Imam Muslim pula pernah menerangkan sebagaimana yang dinukil oleh al-Sayuti :

“ Tidak semua hadith yang sahih menurut pandanganku itu, aku masukkan ke dalam kitabku ini, tetapi apa yang aku masukkan ialah hadith yang diijma’kan oleh ulama."

Untuk menjelaskan lagi maksud perkataan Imam Muslim itu, perlu dilihat perkataan yang dinukil oleh Imam Nawawi daripada Muslim katanya “Aku kumpulkan maksudnya hadith-hadith ke dalam kitab ini, dan hadith-hadith itu adalah sahih. Tetapi aku tidak mengatakan hadith-hadith yang aku tidak memasukkan ke dalam kitab ini adalah dhaif."

2.8.1 KEHUJAHAN HADITH UNTUK BERAMAL

Apabila thabit suatu hadith itu sebagai hadith sahih ia adalah menjadi hujah dan wajib beramal dengannya sekalipun hadith itu ahad.

a. Kedudukan Hadith Sahih Dalam Perundangan.
Kita boleh berhujah dengan hadith sahih kerana:

i. Hadith ini berada dalam susunan yang iltizam dengan kesahihan apabila perawinya
terdiri daripada orang thiqah seperti sahih al-Bukhari dan sahih Muslim.

ii. Hadith ini diakui kesahihannya oleh imam yang boleh dipercayai mentashihkan hadith dan terkenal sebagai seorang yang tidak cuai.

iii. Hadith ini tidak menyeleweng dan menepati kesahihan dan kebenaran hadith
daripada Rsulullah S.A.W..

Kesemua pengasas mazhab-mazhab berkenaan walaupun tidak sama dari sudut hafalan dan pengetahuan telah berijma’ bahawa setiap hadith yang sahih mestilah didahului ke atas qias dan ijtihad sendiri. Setiap imam menegaskan, “Apabila terdapat hadith yang sahih maka dengan sendirinya ia adalah mazhabku”.

Imam al-Syafie berkata, penggabungan antara sunnah dengan kitab Allah bukan sahaja dalam urusan halal dan haram tetapi juga pada setiap urusan tasyri’ (perundangan), yang penting Rasulullah S.A.W. tidak akan menghalalkan sesuatu melainkan perkara yang dihalalkan oleh Allah di dalam kitabNya dan tidak akan mengharamkan sesuatu melainkan perkara yang diharamkan oleh Allah di dalam kitabNya. Al-Quran dan al-Hadith adalah sama kerana kedua-duanya adalah wahyu daripada Allah S.W.T berdalilkan kepada firman Allah yang bermaksud:

‘Ucapannya itu tiada lain hanyalah wahyu yang diwahyukan (kepadanya).
(Surah al-Najm 53:4)


Pengetahuan para sahabat terhadap sunnah adalah tidak sama. Berdasarkan kepada pengetahuan yang ada para sahabat mempunyai cara yang berlainan antara satu sama lain ketika memberi alasan terhadap sesetengah hukum, menentukan bacaan dan makna bagi satu-satu perkataan dan sejauh mana ijtihad serta istinbat yang mereka lakukan itu bersesuaian dengan sunnah Rasulullah S.A.W.


b. Kehujahan Hadith Ahad.

Sesetengah hadith ahad termasuk dalam kategori hadith sahih. Oleh itu daari segi penerimaannya sama taraf dengan hadith-hadith sahih yang lain.
Syarat yang paling penting yang pernah dikenakan oleh Imam al-Ra’yi ke atas hadith ahad ialah hadith tersebut hendaklah tidak bertentangan dengan usul yang telah diijma’kan sesudah diteliti segala sumber (hukum) syarak. Hadith ahad tidak bertentangan dengan keumuman dan zahir al-Quran. Hadith ahad tidak bertentangan dengan hadith masyhur, sama ada kata-kata mahupun perbuatan Rasulullah S.A.W.. Hadith ahad juga tidak bertentangan dengan amalan yang diwarisi turun-temurun antara para sahabat dengan tabi’in di seluruh negeri. Hadith berkenaan tidak pernah ditolak oleh mana-mana sahabat sebagai hujah dengan hadith yang diriwayatkan oleh mereka (sahabat). Tidak berlaku penambahan pada hadith berkenaan oleh mana-mana perawi secara persendirian, sama ada pada matan mahupun sanad.


. .. Contohnya Ibn Mas’ud telah ditanya tentang masalah seorang isteri yang kematian suaminya sebelum mas kahwinnya ditetapkan. Lalu beliau menjawabnya: “aku tidak pemah melihat Rasulullah s.a.w menghukumkan perkara seperti ini.” Ini menyebabkan mereka berselisih pendapat dan bersungguh-sungguh untuk mendapatkan jawapan bagi masalah ini selama sebulan. Maka Ibn Mas’ud berijtihad dan menghukumkan supaya isteri berkenaan diberi mahar ( mas kahwin) mengikut nilai mahar yang diberikan oleh suami berkenaan kepada isteri-isterinya yang lain. Isteri berkenaan juga mempunyai edah dan berhak menerima pusaka. Tiba-tiba Ma’aqal bin Yasar berdiri dan menyatakan bahawa Rasulullah s.a.w sendiri pernah menjatuhkan hukuman seperti itu kepada seorang perempuan kaum mereka. Ibn Mas’ud merasa sangat gembira apabila mendengarnya. Kadangkala ijtihad seorang sahabat muwafaqah iaitu sejajar dengan hadis, seperti yang terdapat dalam riwayat al-Nassa’i berhubung dengan masalah seperti di atas. Banyak perselisihan berlaku dan para Tabi’in cuba juga mentaufiqkan (menyelaraskan) serta menjelaskan antara pendapat yang bercanggah dengan sebaik mungkin. Di sini dapat diketahui bahawa setiap negeri mempunyai mazhab dan imamnya masing-masing. Daripada imamlah diminta sebarang fatwa bagi setiap masalah yang timbul.

Imam Malik bin Anas adalah seorang imam dari Madinah al-Munawwarah yang digelar sebagai Dar al-sunnah al-Musyarrafah dan kitab karangannya yang bernama al-Muwatta’ dianggap cara ilmu menurut pandangan ahli al-hadith. Beliau telah berhujah tentang hadith secara amali dan tatbiqi (praktik). Imam Malik berpendapat bahawa khabar atau hadith ahad adalah (sabit) secara qat’i yang mendatangkan ilmu yang yakin dan beramal secara wajib.

Ahmad bin Hanbal dalam kitab Musnadnya menunjukkan kedudukan sunnah yang begitu agung dalam bidang tasyri’. Apabila beliau mendapati ada nas, beliau akan memberi fatwa mengikut kehendak nas berkenaan dan tidak menghiraukan pendapat sesiapa sahaja yang bertentangan dengan nas. Keterangan di atas menguatkan lagi pendapat bahawa beliau adalah imam yang besar dan terkemuka, begitu arif dengan kedudukan hadith. Masyarakat menganggapnya sebagai sumber kedua bagi tasyri’ (perundangan).

Ramai sahabat, tabi’in, imam yang menggunakan hadith dalam menyelesaikan sesuatu hukum. Namun masih lagi menjadi khilaf di kalangan mereka ke atas keyakinan hadith ahad. Kita boleh menggunakan hadith ahad sebagai sumber hukum namun ada syarat-syaratnya. Kebanyakannya ramai yang menolak hadith ahad dan masih sangsi akan keyakinannya. Contohnya Abu Bakar pernah menolak hadith yang diriwayatkan oleh al-Mughirah tentang pusaka yang dapat diterima oleh pihak (perempuan), sehingga ia diperkuatkan lagi oleh khabar atau hadith yang diriwayatkan oleh Muhammad bin Maslamah.

Sebenarnya sahabat berhujah dengan hadith ahad dan beramal dengan kandungannya. Mereka didapati sukar untuk menerima sebahagian hadith dan menolaknya semata-mata kesangsian, mencari keyakinan dan begitu berhati-hati dalam meriwayatkan hadith. Kita tidak boleh menerima hadith ahad sewenang-wenangnya. Banyak perkara yang perlu diteliti agar hadith itu betul-betul boleh dijadikan hujah. Sekiranya sesuatu hadith itu sahih maka ia akan menjadi satu sumber bagi sumber-sumber hukum. Tidak perlu lagi kita membandingkan dengan sumber lain seperti qias kerana qias itu sekadar menyokong dan menguatkan sumber kedua (hadith) itu.

Beramal dengan hadith ahad yang sahih adalah sah. Jumhur ulama berpendapat khabar ahad yang thiqah adalah menjadi hujah dan wajib beramal dengannya. Sebahagian ulama seperti Imam Ahmad, al-Harith Bin Asad al-Muhasibi, al-Hussin Bin ‘Ali al-Karabisi, Abu Sulaiman dan Malik berpendapat bahawa hadith ahad adalah qat’i yang pasti mendatangkan ilmu yakin. Ibn Hazm menegaskan: “Sesungguhnya khabar ahad yang diriwayatkan oleh perawi adil yang diambil daripada perawi yang sama sifatnya sehinggalah sampai kepada Rasulullah S.A.W. pasti mendatangkan ilmu yang yakin dan sekaligus wajib beramal dengannya.” Khatib al-Baghdadi menegaskan bahawa wajib beramal dengan hadith ahad yang sahih dan boleh dijadikan sebagai hujah.

Hadith sahih boleh dijadikan hujah dengan beberapa sebab antaranya khabar ahad adalah sah sanadnya, malahan juga dengan khabar yang kuat atau disokong oleh berbagai sebab dan keadaan. Ulama muhaqqiqun menganggap hadith seperti ini adalah hadith ilmu yang yakin (qat’i). Malahan mereka mengatakannya lebih kuat daripada sudut ilmu yang memberi keyakinan berbanding turuq yang banyak tetapi tidak sampai kepada peringkat mutawatir. Namun demikian mereka lebih mengutamakan hadith-hadith yang tidak dikritik oleh para huffaz dan tidak mengandungi makna yang bertentangan yang tidak membolehkannya ditarjihkan antara satu sama lain. Ini kerana adalah mustahil dua hadith yang bertentangan dikira sebagai benar tanpa ditarjihkan antara satu sama lain.


BIBLIOGRAFI

Abu Lubabah Husein, (1988), al-Jurh Wa ta'dil, Terengganu., Yayasan Islam Terengganu.
Al-Khathib, M. ‘Ajaj, Dr. (1999), Keutamaan Ilmu-Ilmu Hadis, Johor Bharu, Badan Cemerlang. Al-Shiddieqy, T.M. Hasbi Prof. Dr. (1987), Pokok-pokok Ilmu Dirayah Hadith, Jakarta,
Penerbit Bulan Bintang. Buda @ Odah, (1995), Ulumul Hadis, Kuala Lumpur, Perpustakaan Negara Malaysia. Huda Muhsin, (1985), Pengenalan Hadith as-Sunan as-Sittah, Kuala Lumpur, Dewan
Bahasa dan Pustaka. Mahmud Yunus, Prof. Dr. H., (t.t) Tafsir Quran Karim, Selangor, Klang Book Centre
M. Syuhudi Ismail, Dr. ( 1987), Kaedah Kesahihan Hadis, Selangor, Thinkers Library. Pustaka Media Jaya. Zulkifli Ahmad, (1996), Pendidikan Al-Qur’an dan As-Sunnah, Perak PC CD-ROM, Kumpulan Hadis Riwayat Bukhory & Muslim, Al-Qur'an 6.50 & al-Hadis
(Versi Indonesia) PC CD-ROM, Quran Collection, Muqadam al-Qur'an – al-Bayan – Hadith, M 029.